Ik vroeg hem: “Wat raakt je hier het meest in?” Hij zuchtte. “Mijn team had kritiek op een besluit dat ik had genomen. In plaats van samen te werken, voelt het alsof ze me onderuit willen halen.” Ik zag zijn kaak verstrakken. “Ik heb er helemaal geen zin meer in, ik doe het nooit goed. Ze zoeken het maar uit.”
Ik liet een korte stilte vallen en vroeg toen: “Wat maakt dat je zo reageert? Wat gebeurt er vanbinnen op zo’n moment?”
Wat is emotionele volwassenheid?
Pas nadat Eddy even stil had gestaan bij deze vragen, legde ik uit dat emotionele volwassenheid gaat over het vermogen om emoties te herkennen, te reguleren en op een gezonde manier te uiten. Het betekent dat je verantwoordelijkheid neemt voor je gevoelens en gedrag, je kritiek niet altijd meer persoonlijk opvat en constructief omgaat met conflicten. Voor Eddy voelde dit als een verre droom.
Waarom is het belangrijk dat je emotioneel volwassen bent?
Als je emotioneel volwassen bent, zie je dit terug in deze belangrijkste indicatoren:
1. je vergroot je invloed zonder dat je verstrikt raakt in emoties of defensieve reacties;
2. je creëert helderheid over verwachtingen, verantwoordelijkheid en rollen;
3. de ander voelt zich serieus genomen, wat vertrouwen en motivatie versterkt;
4. je hebt minder impulsief gedrag, meer regie en rust in jezelf – ook onder druk;
5. je bent een voorbeeld in wat je vraagt van je medewerkers: volwassen, reflectief, zelfbewust.
Eddy’s leiderschapsuitdaging
Eddy is een ambitieuze teamleider bij een woningcorporatie. Maar telkens als hij verbeteringen wil doorvoeren, krijgt hij weerstand. “Ze snappen het gewoon niet,” zegt hij gefrustreerd. “Waarom werken ze me zo tegen?” In vergaderingen kan hij cynisch reageren (fight) of zich volledig afsluiten (freeze). Feedback ervaart hij als een persoonlijke aanval en conflicten vermijdt hij liever dan ze aan te gaan (flight). Achteraf vraagt hij zich af waarom hij op een bepaalde manier reageerde, maar op het moment zelf lijkt hij geen keuze te hebben.
Hoe herken je een gebrek aan emotionele volwassenheid?
Ik help Eddy inzicht te krijgen in zijn patronen en teken de egoposities op een groot vel:
- Fight-reactie: je reageert cynisch of aanvallend op kritiek.
- Flight-reactie: je ontwijkt moeilijke gesprekken en hoopt dat problemen vanzelf verdwenen.
- Freeze-reactie: je trekt je terug, verstijft en laat dingen op hun beloop.
- Slachtoffer: je voelt je het slachtoffer van de weerstand bij de ander.
- Defensief gedrag: feedback wordt gezien als een aanval, niet als een kans om te leren.
- Gebrek aan empathie: Je vindt het lastig om zich te verplaatsen in de gevoelens van de ander.
De eerste stap naar verandering
Tijdens een coachingssessie stelde ik hem een simpele vraag: “Wat als het niet je team is dat je tegenwerkt, maar jouw eigen reactie op de situatie?” Die vraag bleef hangen. Was het mogelijk dat hij zelf bijdroeg aan de dynamiek die hem zo frustreerde?
Ik legde hem uit hoe fight, flight en freeze oerreacties zijn op stress, en dat ze automatisch geactiveerd worden als ons brein een bedreiging ervaart. “Wat zou er gebeuren als je leert bewust te kiezen hoe je reageert, in plaats van je te laten leiden door deze instinctieve reacties?” vroeg ik. Eddy had hier nooit bij stilgestaan.
Hoe ziet emotionele volwassenheid eruit?
Samen onderzochten we hoe hij zijn emotionele volwassenheid kon ontwikkelen:
- Verantwoordelijkheid nemen: In plaats van de schuld bij zijn team te leggen, keek hij naar zijn eigen rol.
- Emotieregulatie: Hij leerde om niet meteen te reageren, maar eerst te ademen en bewust te kiezen hoe hij zich uitte.
- Omgaan met kritiek: Hij leerde nieuwsgierige vragen te stellen zodat hij zich minder aangevallen voelde.
- Gezonde conflicthantering: Hij ontdekte dat moeilijke gesprekken juist tot meer verbinding konden leiden. Ook de verschillen kunnen overbruggen tussen verschillende MBTI-types hielp hem hierbij.
- Zelfreflectie en groei: Hij begon zijn eigen patronen te herkennen en stap voor stap te doorbreken.
Reflectievragen die ik Eddy stelde (en die jij jezelf kunt stellen)
- Wanneer voelde je je voor het laatst emotioneel getriggerd? Welke fight, flight of freeze-reactie kwam op?
- Welke emotie vermijd je het liefst? Waarom?
- Hoe ga je om met feedback? Wat zegt dat over je emotionele volwassenheid?
- Wat zou er veranderen in je relaties als je meer verantwoordelijkheid neemt voor je eigen emoties?
- In welke situaties val je terug op onvolwassen reacties? Wat kun je anders doen?
- Welke signalen geeft je lichaam wanneer je in fight, flight of freeze schiet?
- Hoe zou je willen reageren in stressvolle situaties, en wat heb je nodig om daar te komen?
- Hoe kun je jezelf ondersteunen om bewust te reageren in plaats van automatisch?
- Welke overtuigingen heb je over jezelf en anderen die je emotionele reacties beïnvloeden?
- Wat is een klein, haalbaar experiment dat je kunt doen om bewuster te reageren?
Link met de Egoposities van Transactionele Analyse
Binnen de Transactionele Analyse (TA) herkennen we de drie Egoposities: Ouder, Volwassene en Kind. Ed opereerde vooral vanuit de Kritische Ouder (‘mijn team begrijpt het niet’) en het Aangepaste Kind (‘ik moet alles goed doen, anders krijg ik kritiek’). Ik hielp hem om vanuit de Volwassen Egopositie te handelen: reflecteren, verantwoordelijkheid nemen en bewust reageren in plaats van impulsief. Daarnaast begon hij te herkennen wanneer zijn fight, flight of freeze-reactie werd getriggerd en leerde hij om in die momenten vanuit de Volwassen Egopositie bewuste keuzes te maken.
Maanden later..
Vandaag, maanden later, zit Eddy weer in een vergadering. Een teamlid uit kritiek op een besluit dat hij had genomen. Voorheen zou hij zich direct afgesloten hebben (freeze) of cynisch gereageerd hebben (fight). Nu ademt hij diep in, kijkt het teamlid rustig aan en stelt een verdiepende vraag: “Kun je me meer vertellen over wat je precies niet ziet in dit besluit? Welke zorgen heb je?”
Het teamlid is verrast door de openheid en de ruimte om zijn zorgen te delen. Wanneer Eddy echt luistert, hoort hij dat het teamlid zich niet gehoord voelt in het proces en bang is voor de impact van het besluit op de werkdruk. In plaats van zich defensief op te stellen, erkent Eddy deze gevoelens. “Dank je wel voor het delen. Ik had dat niet volledig overzien. Laten we kijken hoe we deze zorgen kunnen adresseren.”
Door deze benadering ontstaat er een productieve discussie, waarin het team zich gehoord en gewaardeerd voelt. De sfeer in de vergadering verandert: er is meer openheid en vertrouwen. De dynamiek in het team is veranderd, en dat begon bij Eddy zelf. Hij is nu in staat om vanuit de Volwassen Egopositie te reageren, wat niet alleen zijn eigen emotionele volwassenheid vergroot, maar ook de manier waarop het team samenwerkt. De weerstand die hij voorheen ervoer, maakt plaats voor samenwerking en wederzijds begrip.
Emotionele volwassenheid is geen eindstation, maar een proces van voortdurende ontwikkeling. Net als Eddy kun jij hierin groeien. Wil je hiermee aan de slag voor jezelf of je team? Neem contact op om te ontdekken hoe coaching hierbij kan helpen.
